4 marca odbyło się posiedzenie sejmowej Podkomisji ds. dobrostanu zwierząt gospodarskich i ochrony produkcji zwierzęcej w Polsce oraz zwalczania chorób zakaźnych zwierząt. Tematem posiedzenia było rozpatrzenie informacji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie przeglądu unijnych przepisów o dobrostanie zwierząt i europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Koniec epoki klatkowej”. W trakcie dyskusji stanowiska dotyczące planów Unii Europejskiej w zakresie zmian w przepisach regulujących dobrostan zwierząt przedstawiła branża hodowlana oraz reprezentanci organizacji społecznych. Posiedzeniu przewodniczyła posłanka Małgorzata Tracz.
Zmiany w unijnych przepisach – opinia Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi reprezentowane przez wiceministra Jacka Czerniaka przekazało, że do tej pory Komisja Europejska przedstawiła jedynie dwa wnioski w przedmiocie dobrostanu zwierząt – odnośnie do ochrony zwierząt podczas transportu oraz dobrostanu i identyfikowalności psów i kotów. W trakcie przygotowywania innych wniosków ustalono, że konieczne są dalsze analizy w sprawie spodziewanych kosztów, długości okresów przejściowych oraz sposobu uwzględnienia produktów importowanych z państw trzecich. W dokumencie “Wizja Unii Europejskiej dla rolnictwa i żywności” opublikowanym 19 lutego 2025 roku zapowiedziany został kolejny przegląd przepisów unijnych dotyczących dobrostanu zwierząt. Dzięki niemu zapewnione ma zostać stosowanie norm unijnych również do produktów importowanych z krajów trzecich. Na tej podstawie ma zostać opublikowana propozycja przepisów podwyższających dobrostan zwierząt, w tym stopniowe odejście od chowu klatkowego oraz wprowadzenie systemu oznakowania metod utrzymywania i dobrostanu zwierząt na produktach pochodzenia zwierzęcego.
Ministerstwo Rolnictwa podkreśla, że odejście od chowu klatkowego musi zostać przeprowadzone w sposób stopniowy i rozważny, uwzględniając obecny stan ekonomiczny i geopolityczny. Wyższe wymagania w zakresie dobrostanu zwierząt mają zdaniem ministerstwa podwyższać koszty prowadzenia produkcji zwierzęcej w Unii Europejskiej. Unia w takim przypadku powinna chronić własny rynek przed napływem produktów z państw, które nie muszą spełniać takich samych wymagań.
W odniesieniu do zakazu stosowania systemów klatkowych w hodowli zwierząt postulowanego w ramach Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej End the Cage Age, ministerstwo podkreśla, że zakaz będzie miał znaczne konsekwencje ekonomiczne. Będą one związane z modernizacją budynków, zmniejszeniem obsady zwierząt i zwiększeniem kosztów ich utrzymania. Doprowadzić to może zdaniem ministerstwa do zmniejszenia liczby gospodarstw i hodowanych zwierząt, a w konsekwencji do naruszenia bezpieczeństwa żywnościowego Polski.
Rola biznesu i konsumentów
Paweł Rawicki ze Stowarzyszenia Otwarte Klatki podkreślił rolę zmian, które wydarzyły się na przestrzeni lat. Widoczny jest spadek stosunku chowu klatkowego kur niosek w całej produkcji jaj: w 2014 roku 87% kur niosek w Polsce hodowanych było w klatkach. Dzisiaj jest to 67,2%. Podobnie wśród konsumentów zaszły zmiany w świadomości na temat metod chowu oraz nawyków zakupowych. Z przeprowadzonych w grudniu 2024 roku badań opinii społecznej wynika, że:
- 80% Polaków uważa, że hodowla kur w klatkach nie zapewnia im odpowiedniego dobrostanu;
- 69% jest za zakazem hodowli klatkowej kur niosek;
- 72% uwzględnia warunki chowu przy zakupach.
Rawicki zauważył, że wciąż wysoki udział chowu klatkowego w rynku wynika z braku odpowiednich narzędzi wyboru dla konsumentów. O ile bowiem metoda chowu jest oznaczona na samych jajach, tak kupujący są pozbawieni tej wiedzy w przypadku produktów gotowych, takich jak makarony czy wypieki. Dużą rolę w procesie odchodzenia od chowu klatkowego odgrywa także odpowiedzialny biznes. Już ponad 160 firm zadeklarowało odejście od wykorzystywania jaj klatkowych w swoich produktach lub od sprzedaży takich jaj w sklepach, a 40% tych firm już wdrożyło tę deklarację w życie. Rawicki podkreślił, że proces odejścia od hodowli klatkowej powinien zostać przeprowadzony w sposób zrównoważony i odpowiedzialny, z poszanowaniem interesu rolników i biznesu. W odpowiedzi na stanowisko Ministerstwa w przedmiocie ryzyka zmniejszenia pogłowia zwierząt przedstawiciel Otwartych Klatek wskazał, że mimo iż w ostatniej dekadzie odsetek chowu klatkowego kur niosek zmniejszył się o 19%, to pogłowie nie spadło, lecz wzrosło o 16 mln kur niosek.
Teraz nadszedł czas, aby do tego procesu dołączył element ostatni, czyli ten polityczno – legislacyjny. Nikt nie oczekuje od Komisji Europejskiej czy Ministerstwa Rolnictwa rewolucyjnych zmian. To, czego oczekujemy to wsłuchania się w głos konsumentów, ekspertów od dobrostanu zwierząt oraz biznesu i przeprowadzenia procesu odchodzenia od chowu klatkowego w sposób odpowiedzialny, z poszanowaniem rolników i hodowców. Oczekiwane jest wsparcie polityczne w procesie odchodzenia od chowu klatkowego, ponieważ tego chcą obywatele, konsumenci czy wyborcy. – Paweł Rawicki, Stowarzyszenie Otwarte Klatki
Czy możliwe jest pogodzenie interesów hodowców i dobrostanu zwierząt?
W trakcie posiedzenia podkomisji dało się zauważyć odrębne stanowiska w sprawie wpływu odejścia od chowu klatkowego na bezpieczeństwo żywnościowe, kosztów transformacji czy dobrostanu zwierząt utrzymywanych w klatkach. Mimo tych różnic zarówno reprezentanci branży hodowlanej, przedstawiciele organizacji społecznych oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zgadza się co do tego, że w kolejnych inicjatywach prawodawczych Unii Europejskiej należy zagwarantować, aby produkty importowane z państw trzecich spełniały normy dobrostanowe określone w prawie unijnym.
Pewne jest, że zmiany rynkowe i w zakresie świadomości konsumentów dzieją się ciągle. Biznes i społeczeństwo dostrzegają, że należy odchodzić od najbardziej okrutnych metod chowu zwierząt. Przepisy prawne powinny odzwierciedlać te poglądy i odpowiadać zdaniu obywateli. Odpowiednio przygotowany proces musi wspierać producentów w dostosowywaniu się do zmian i utrzymaniu konkurencyjności własnej działalności przy zachowaniu nowoczesnych metod chowu, zapewniających zwierzętom odpowiednie warunki życia.