Dobrostan zwierząt obejmuje trzy ważne elementy: zdrowie fizyczne, psychiczne i możliwość do wyrażania standardowych zachowań dla danego gatunku. Dotyczy głównie zwierząt gospodarskich i hodowlanych, ale też domowych, laboratoryjnych i żyjących w ogrodach zoologicznych. Pojęcie jest szerzej znane jako Lista Pięciu Wolności Zwierząt.

Dobrostan zwierząt – definicja

Dobrostan zwierząt to szerokie pojęcie określające stan zdrowia fizycznego i psychicznego osiągany poprzez zapewnienie co najmniej optymalnych warunków środowiskowych dla konkretnego zwierzęcia. Obejmuje trzy kluczowe elementy: 

  • naturalne biologiczne funkcjonowanie zwierzęcia – to przede wszystkim pewność, że zwierzę jest zdrowe i dobrze odżywione;
  • niezakłócony stan emocjonalny – o dobrostanie możemy powiedzieć, kiedy u zwierzęcia nie występują negatywne stany emocjonalne, takie jak ból, cierpienie czy permanentny strach;
  • możliwość wyrażania standardowych zachowań – czyli na przykład budowanie gniazda przez ciężarną lochę lub grzebania w ziemi przez kurę.
fot. Andrew Skowron

Oczywiście powstało kilka definicji dobrostanu zwierząt – istnieje co najmniej parę organizacji zajmujących się tą kwestią. Wszystkie na pytanie „co to jest dobrostan zwierząt” odpowiadają, opierając się na Pięciu Zasadach Wolności Zwierząt. Co to takiego? Już tłumaczymy!

Lista Pięciu Wolności Zwierząt

Powstała w wyniku prac brytyjskiej komisji parlamentarnej pod przewodnictwem Francisa Brambella. Była to lista minimalnych wymogów poszanowania dobrostanu wszystkich zwierząt hodowlanych. Dotyczyła nie tylko samej hodowli, ale też transportu i uboju. Stanowiła pierwszy tak konkretny dokument, który umożliwił praktyczne podejście do badań nad dobrostanem zwierząt. Lista posłużyła do stworzenia wielu przepisów z zakresu ochrony praw zwierząt w Europie i krajach poza nią. Jakie zasady prezentowano w dokumencie?

  1. Wolność od głodu i pragnienia – poprzez zapewnienie łatwego dostępu do świeżej wody i pokarmu.
  2. Wolność od dyskomfortu fizycznego, w tym termicznego – dotyczy głównie zapewnienia schronienia i wygodnego miejsca do odpoczynku.
  3. Wolność od bólu, urazów i chorób – poprzez profilaktykę, szybką diagnozę i leczenie.
  4. Wolność ekspresji normalnych zachowań – konieczne jest zapewnienie odpowiednio dużej przestrzeni, wyposażenia i towarzystwa innych zwierząt tego samego gatunku. 
  5. Wolność od strachu, stresu i niepokoju – osiągana dzięki zapewnieniu odpowiednich warunków środowiskowych.

Lista Pięciu Wolności Zwierząt – choć bardzo przydatna – okazała się wadliwa. W 1979 roku zaktualizowano ją po raz pierwszy i w formie uznawanej obecnie jest standardem oceny dobrostanu zwierząt między innymi przez Europejską Federację Lekarzy Weterynarii, Światową Organizację Zdrowia Zwierząt, Królewskie Towarzystwo Zapobiegania Okrucieństwu Wobec Zwierząt i Amerykańskie Towarzystwo Zapobiegania Okrucieństwu Wobec Zwierząt. 

Dobrostan zwierząt – wymagania według projektu Welfare Quality®

Nadal jednak jest to dokument dość ogólny, a niektóre jego elementy kolidują ze sobą. Problem ten rozwiązano w 2004 roku w ramach projektu Welfare Quality®. Opracowano bowiem listę bazującą nie tylko na parametrach technicznych, ale też obserwacji zachowań zwierząt i ich ocenie na podstawie kilku pytań otwartych:

  • Czy zwierzęta są odpowiednio żywione?
  • Czy zwierzęta są utrzymywane są w odpowiednich warunkach?
  • Czy zwierzęta są zdrowe?
  • Czy zachowanie zwierząt odzwierciedla ich zoptymalizowane stany emocjonalne?
fot. Andrew Skowron

Aby protokół był jak najbardziej konkretny i użyteczny, do każdego z tych punktów stworzono zestaw kryteriów – łącznie 12 punktów, wedle których współczesny świat ma oceniać dobrostan zwierząt i zagwarantować jego poprawę. Jest to kolejno:

  1. ODPOWIEDNIE KARMIENIE: brak długotrwałego głodu i pragnienia.
  2. ODPOWIEDNIE WARUNKI ŻYCIA: komfort miejsca odpoczynku, komfort termiczny, swoboda ruchowa.
  3. ZDROWIE: brak obrażeń, brak chorób, brak bólu wywołanego przez procedury takie jak kastracja, obcinanie ogonów, usuwanie rogów itp. 
  4. PRAWIDŁOWE ZACHOWANIE: wyrażanie odpowiedniego zachowania społecznego charakteryzującego się równowagą pomiędzy aspektami negatywnymi (np. agresja) oraz pozytywnymi; dobre relacje człowiek-zwierzę; pozytywny stan emocjonalny.

W 2009 roku Europejskie Stowarzyszenie Hodowców Zwierząt Futerkowych (EFBA) ruszyła z pracą nad odpowiednikiem projektu Welfare Quality® skupionym na fermach futerkowych.

Dobrostan zwierząt gospodarskich – kiedy zaczęto o tym myśleć?

Sprawa higieny i dobrostanu zwierząt zaczęła być dyskutowana w drugiej połowie XX wieku, niedługo po tym, kiedy uruchomiono produkcję zwierzęcą na dużą skalę. Przycinanie ogon prosiętom i krowom mlecznym, usuwanie zawiązków rogów u cieląt czy skracanie kiełków prosiąt były wtedy normą. Cel – jak zawsze – najefektywniejsza produkcja. Dużo się zmieniło po opublikowaniu w 1964 roku książki „Animal machines” autorstwa Ruth Harrison. Oburzyła ona bowiem opinię publiczną w Wielkiej Brytanii! W konsekwencji rząd powołał komisję parlamentarną przewodzoną przez Francisa Brambella (o którym wspomnieliśmy w jednym z poprzednich akapitów). Organ ten przygotował pierwszą listę minimalnych wymogów poszanowania dobrostanu zwierząt.

Dobrostan zwierząt – ustawy, które to regulują

Aktualnie podstawowym aktem prawnym regulującym obowiązek zapewnienia zwierzętom dobrostanu jest europejska Dyrektywa Rady 98/58/WE z dnia 20 lipca 1998 r. dotycząca ochrony zwierząt hodowlanych. W Polsce o obowiązku zapewnienia zwierzętom minimalnych warunków egzystencjalnych informują następujące akty prawne: 

  • Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt.
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (dotyczy cieląt, świń, kur niosek i brojlerów);
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (dotyczy bydła, koni, owiec, kóz, strusi, przepiórek, perlic, lisów polarnych, lisów pospolitych, jenotów, norek, tchórzy, królików, szynszyli, nutrii, jeleni, danieli, indyków, gęsi i kaczek);
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie obrotu zwierzętami, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt;
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 września 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej i ewidencji leczenia zwierząt oraz wzorów tej dokumentacji i ewidencji.
fot. Andrew Skowron

Teoria a rzeczywistość – czy na fermach przemysłowych dba się o dobrostan zwierząt?

Tak wygląda to w teorii, a co pokazuje nam praktyka?

Materiały reporterskie publikowane przez Otwarte Klatki są dowodem na to, że los zwierząt gospodarskich na polskich fermach przemysłowych ma niestety niewiele wspólnego z dobrostanem.

Smutna rzeczywistość na fermach przemysłowych

Realizacja ich podstawowych potrzeb jest mocno ograniczona lub wręcz niemożliwa. Ścisk i brak możliwości swobodnego poruszania się, żywienie skupione na maksymalizacji masy, bez poszanowania odżywienia organizmu zwierzęcia, skracanie cyklu życiowego do najbardziej optymalnego pod względem finansowym, nadmierne stosowanie antybiotyków, przemoc i często też odseparowanie od innych przedstawicieli tego samego gatunku – to problemy charakterystyczne dla hodowli przemysłowej. 

Chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat? Zajrzyj tutaj: https://stopfermom.pl/blog/czym-jest-ferma-przemyslowa 

fot. Andrew Skowron

Co my proponujemy?

Jako Stowarzyszenie Otwarte Klatki – często przy współpracy z innymi organizacjami z całej Europy – prowadzimy kampanie mające zwiększyć świadomość społeczeństwa na temat cierpienia, z jakim wiąże się hodowla przemysłowa. Walczymy o to, by zwiększyć dobrostan zwierząt hodowlanych – między innymi przez odesłanie do przeszłości epoki klatkowej, zakończenie hodowli zwierząt na futra i zakaz długodystansowych transportów zwierząt.

Sprawdź, w jaki sposób walczymy o poprawę dobrostanu zwierząt 

Dobrostan zwierząt określa jakość życia z perspektywy pojedynczego zwierzęcia. Choć w ostatnich dziesięcioleciach powstało kilka definicji tego pojęcia i europejskie państwa coraz śmielej dążą do poprawy losu zwierząt gospodarskich i hodowlanych, w Polsce nadal mamy do czynienia z ich ogromnym cierpieniem. Nie zgadzamy się na to! Tym bardziej że zmiany dotyczące poprawy dobrostanu zwierząt są nieuniknione i mamy wszystkie potrzebne narzędzia, by do tego doprowadzić. Potrzeba wyłącznie woli politycznej i przemyślanych działań w celu wprowadzenia zmian. Bo zgoda większości społeczeństwa już jest.

podpisz petycję przeciwko hodowli zwierząt w klatkach

Źródła:

Autorka: Katarzyna Zawolik