W trakcie ostatnich paru lat kolejne europejskie kraje dołączyły do chlubnej listy państw, które zakazały na swoim terytorium hodowli zwierząt na futra. Jak dokładnie wygląda teraz sytuacja w poszczególnych krajach i jak na tym tle wypada Polska? Poniżej przygotowaliśmy zestawienie stanu prawnego (stan na 23.02.2024).

Kraje, w których już obowiązuje zakaz hodowli zwierząt na futra

  • Wielka Brytania – pionier w ochronie zwierząt hodowanych na futra. Zakaz został tam wprowadzony już 2000 r. 
  • Austria – zakaz obowiązuje od 2005 r. na mocy ustawy o ochronie zwierząt, jednak w praktyce ostatnia ferma futrzarska na terenie Austrii przestała działać już pod koniec 1998 r.!
  • Macedonia Północna – ustawa z 2007 r., określająca sposób traktowania zwierząt, zakazuje hodowli zwierząt wyłącznie na futra. Zakaz wszedł w życie w 2014 r.
  • Chorwacja – 10-letni okres przejściowy na zamknięcie ferm albo ich transformację na bardziej zrównoważoną branżę zakończył się w 2017 r. Od tego czasu na terenie Chorwacji obowiązuje pełny zakaz.
  • Serbia – zakaz hodowania zwierząt na futra obowiązuje od początku 2019 r. i został wprowadzony na mocy zapisów ustawy o ochronie zwierząt z 2009 r.
  • Holandia – kiedyś drugi największy producent skór z norek, w 2012 r. wprowadziła prawo zakazujące dalszej hodowli z okresem przejściowym do 2024 r. Jednak w związku z wybuchem pandemii i ogniskami SARS-CoV-2 na fermach rząd zadecydował o ich wcześniejszym zamknięciu i całkowitym wygaszeniu tego przemysłu już w roku 2020.
  • Słowenia – w 2013 r. wprowadzono tam zakaz z 3-letnim okresem przejściowym, tak więc niewielka Słowenia wyprzedziła wiele innych państw i już od kilku dobrych lat dba o to, aby na swoim terytorium nie pozwalać na działanie ferm futrzarskich.
  • Luksemburg – rewizja prawa dotyczącego ochrony zwierząt przeprowadzona w 2016 r. doprowadziła do zakazu hodowania i zabijania zwierząt wyłącznie na futra.
  • Czechy – w sierpniu 2017 r. czeski rząd zgodził się na wprowadzenie zakazu, który został potwierdzony zapisem w ustawie o ochronie zwierząt z tego samego roku. Zakaz wszedł w życie na początku 2019 r.
  • Malta – na początku sierpnia 2022 r. rząd tego kraju ogłosił zakaz m.in. hodowli zwierząt na futra ze skutkiem natychmiastowym. Wprawdzie na terenie Malty nie była prowadzona taka działalność, zakaz ma jednak charakter prewencyjny i ma uniemożliwić hodowcom przenoszenie się tam z innych miejsc.  
  • Francja – w listopadzie 2021 r. zdecydowana większość francuskich posłów i posłanek opowiedziała się za zakazem hodowli dzikich zwierząt na futra. Nowe prawo miało wejść w życie od zaraz, co poskutkowało natychmiastowym zamknięciem pozostałych jeszcze na terenie Francji dwóch ferm.
  • Włochy – w grudniu 2021 r. przegłosowana została zmiana nakazująca natychmiastowe zamknięcie istniejących ferm. Wprawdzie był to przemysł prowadzony na dość niewielką skalę, ale ostatecznie zakończył swoją działalność i ostatnie 10 ferm zostało zamkniętych do końca czerwca 2022 r. 
  • Irlandia – pod koniec marca 2022 r. przyjęto ostateczną wersję zapisów ustawy wprowadzającej zakaz. Działające jeszcze 3 fermy mają zostać zamknięte do końca br.

Kraje, w których wprowadzono zakaz, ale trwa jeszcze okres przejściowy

  • Belgia – zakaz obowiązuje już w Walonii (od 2015 r.) i w Regionie Stołecznym Brukseli (od 2017 r.), natomiast na terenie Flandrii do końca 2022 r. trwa jeszcze okres przejściowy. Oznacza to, że cały kraj już niedługo będzie wolny od ferm futrzarskich.
  • Norwegia –  warto pamiętać, że Norwegia była jednym z największych producentów futer z lisów. Mimo to zdecydowała się zakazać takiej hodowli już w 2018 r., dając hodowcom czas do stycznia 2025 r. Stało się to jednak dwa lata wcześniej – z początkiem 2023 roku zamknięte zostały dwie ostatnie aktywne fermy w tym kraju.  
  • Słowacja – w październiku 2019 r. zdecydowaną większością głosów podjęto decyzję o zakazie. Prawo weszło w życie w 2021 r., natomiast ostatnie fermy na terytorium kraju zostaną zamknięte w 2025 r. 
  • Estonia – zakaz został wprowadzony w czerwcu 2021 r., a do roku 2026 mają zostać zamknięte wszystkie działające fermy.
  • Łotwa –22 września 2022 r. tamtejszy parlament przyjął poprawkę do ustawy o ochronie zwierząt wprowadzającą całkowity zakaz. Zacznie on obowiązywać od 1 stycznia 2028 roku. Z racji 5-letniego okresu przejściowego hodowcom nie będą wypłacane odszkodowania.
  • Bośnia i Hercegowina – wprawdzie przepisy o zakazie wprowadzono już w 2009 r., jednak 10-letni okres przejściowy w 2017 r. przedłużono o kolejne 10 lat. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, zakaz powinien wejść w życie w 2028 r.
  • Litwa – projekt zakazu od 2021 r. przeszedł skomplikowany proces legislacyjny i był poddawany wielu próbom zatrzymania. Ostatecznie 21.09.2023 r. w głosowaniu zdecydowano o wprowadzeniu zakazu (68 za, 25 przeciw, 15 wstrzymało się). 27.09.2023 r. prezydent Litwy podpisał ustawę. Do końca 2026 r. wszystkie fermy na terenie tego kraju zostaną zamknięte.
Fot: Andrew Skowron

Kraje bez zakazu, ale i bez ferm

W paru krajach wprawdzie nie zdecydowano się na wprowadzenie zakazu, jednak wymagania dotyczące dobrostanu są tak wysokie, że de facto czynią hodowlę zwierząt na futra nieopłacalną.

  • Szwajcaria – ustawa o ochronie zwierząt wprowadziła takie przepisy już w 2008 r.
  • Niemcy – przepisy z 2017 r. określiły 5-letni okres przejściowy na dostosowanie ferm do nowych, bardzo wysokich wymagań, co doprowadziło do zamknięcia ostatnich paru ferm norek już w 2019 r. 

Kraje, które wprowadziły częściowy zakaz

  • Węgry – zmiany w przepisach wprowadzone w listopadzie 2020 r. zakazują hodowli niektórych gatunków zwierząt (m.in. lisów czy norek), wciąż natomiast hodować można szynszyle i króliki.
  • Hiszpania – zakaz dotyczy jedynie budowy nowych ferm norek i obowiązuje od 2016 r.
  • Szwecja – wprowadzenie wyższych wymagań dobrostanowych doprowadziło do zamknięcia w Szwecji ferm lisów (w latach 1995–2005) oraz szynszyli (w 2014 r.). Wciąż dozwolona jest hodowla norek, ale muszą one być trzymane we wzbogaconych klatkach.
  • Dania – obowiązuje tutaj częściowy zakaz. Zamknięte zostały fermy lisów, nie mogą też powstawać ani powiększać się fermy jenotów – te jednak na terenie Danii i tak nie istniały. Do 2023 r., w związku z SARS-CoV-2, obowiązuje też zawieszenie hodowli norek – miejmy nadzieję, że nie będzie się opłacało ich ponownie otwierać i de facto będzie to oznaczać zakończenie przemysłu futrzarskiego w Danii.

Kraje, w których sytuacja jest niepewna

  • Bułgaria – w czerwcu 2022 r. minister środowiska ogłosił zakaz hodowli i importu norek amerykańskich, argumentując to koniecznością ochrony bioróżnorodności. Miało to doprowadzić do zamknięcia ostatniej działającej tam fermy. Niestety w sierpniu – w wyniku odwołania – zakaz został zawieszony przez Najwyższy Sąd Apelacyjny.

Kraje, w których prowadzona jest debata o zakazie

Są też kraje, takie jak Polska, w których temat został podniesiony, a nawet pojawiały się chęć i konkretne zapowiedzi wprowadzenia zakazu. Niestety nie doszły do skutku, liczymy jednak, że aktywiści i osoby popierające zakaz nie powiedziały jeszcze w żadnym z tych krajów ostatniego słowa. Oprócz Polski do państw tych należą: Czarnogóra, Rumunia, Ukraina (przed inwazją Rosji) i Hiszpania (debata nad dalszymi zmianami).

Polska – dla przypomnienia: w 2017 roku w ramach nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt pojawiła się m.in. propozycja zakazu hodowli zwierząt futerkowych. Wtedy Jarosław Kaczyński mówił, że to „kwestia serca”. Od listopada 2017 roku ustawa była „zamrożona”, a w ostateczności i tak się z niej wycofano. 

We wrześniu 2020 r. głośno było o projekcie „Piątka dla zwierząt”, zainicjowanym przez Jarosława Kaczyńskiego oraz Forum Młodych PiS. Dotyczył on poprawy dobrostanu zwierząt, na co składał się m.in.: zakaz hodowli zwierząt na futra. Projekt ustawy został złożony do Sejmu 11 września 2020 roku i w późniejszym głosowaniu zyskał ponadpartyjne poparcie. Mimo to ostatecznie okazało się, że politycy ugięli się pod naciskiem środowiska hodowców zwierząt futerkowych. Po tym, jak projekt trafił do Senatu, gdzie zgłoszono liczne poprawki, zamiast wrócić do Sejmu, trafił do tzw. „sejmowej zamrażarki”, a prace nad nim ustały.

W czerwcu 2022 roku partia Zieloni złożyła w Sejmie nowy projekt. Zakłada on ostateczny zakaz hodowli zwierząt na futra od 1 stycznia 2027 roku.

W nowej kadencji Sejmu powstał Parlamentarny Zespół na rzecz zakazu hodowli zwierząt na futro. Jego przewodnicząca, Małgorzata Tracz, na pierwszym posiedzeniu przedstawiła projekt ustawy, który zakłada 5-letni okres przejściowy, odszkodowania dla hodowców i odprawy dla pracowników ferm.

Kraje, które nie prowadzą nawet debaty

W 2022 r. jest to dość zaskakujące, ale wciąż są w Europie kraje, które nie tylko nie wprowadziły zakazu, ale nawet o tym nie myślą. Na szczęście jest ich niewiele, a na tej niechlubnej liście znajdują się: Grecja, Portugalia, Islandia i Finlandia, Albania i Mołdawia.

***

DOŁĄCZ DO WALKI O ZAKAZ HODOWLI ZWIERZĄT NA FUTRA

Autorka – Asia Stiller