Co przeciętny polak wie o rybach? Żyją w oceanach, morzach, jeziorach, rzekach, stawach lub akwariach. Żywią się wodną roślinnością, skorupiakami i innymi rybami. Chociaż w Polsce żyje ponad 100 gatunków ryb, z czego większość stanowią ryby słodkowodne, to na temat ich zachowań czy długości życia wiemy niewiele. Obserwacja tych zwierząt w ich środowisku naturalnym jest nieporównywalnie trudniejsza, niż w przypadku gatunków żyjących na lądzie. Przedstawiamy 7 najciekawszych ryb słodkowodnych w Polsce. Fakty na temat ich życia potrafią zaskoczyć!
Ciernik
Ta mała ryba, osiągająca do 8 cm długości w słodkiej wodzie i do 11 cm w słonej, posiada wspólną cechę z przedstawicielami pewnego gatunku ptaków. Co łączy niepozornego kręgowca z władcami przestworzy? Odpowiedź jest zaskakująca – umiejętność budowania gniazd. W okresie tarła cierniki szukają piaszczystego fragmentu dna, by tam przygotować miejsce dla swojego przyszłego potomstwa. W tym celu przynoszą na upatrzone miejsce szczątki roślinności, które następnie zlepiają ze sobą wydzieliną z nerek.
Po odbytym tarle samce cierników wyganiają samice z gniazda, by móc samodzielnie sprawować opiekę nad narybkiem.
Różanka
Równie interesujące są zwyczaje tarłowe różanki. Podobnie jak w przypadku ciernika, tuż przed okresem rozrodczym uwidaczniają się różnice w wyglądzie samicy i samca tego samego gatunku. Płetwy samców przybierają jaskrawy czerwony kolor. Dodatkowo między oczami pojawia się wysypka perłowa – małe połyskujące kuleczki. Samice również przechodzą przemianę. W ich ciałach przekształceniu ulega brodawka moczopłciowa. Narząd ten wydłuża się i przybiera postać pokładełka, służącego do wyprowadzania na zewnątrz ikry. Co zaskakujące, jaja składane są wprost do skrzeli małży, bez których proces rozmnażania różanki byłby niemożliwy. Jaka jest więc rola samca w tym cyklu? Kiedy ikra zostanie złożona, samiec podpływa do małża i wydziela nasienie, które wraz z wodą dostaje się do jego skrzeli. Małże stanowią więc swego rodzaju inkubator dla zapłodnionej ikry. O wyborze obydwu partnerów – samca różanki oraz małża – decyduje samica.
Brzana
Ryba ta jest wybredna na warunki środowiskowe. Występuje tylko w czystych wodach szybko płynących rzek o piaszczystym lub kamiennym dnie. Miejsce występowania tego kręgowca nazywane jest krainą brzany.
Do poszukiwania pokarmu ryba wykorzystuje bardzo czułe na dotyk wąsy. Żywi się ikrą, mniejszymi rybami i zwierzętami dennymi. W okresie tarła przemieszcza się na płytkie rzeki o żwirowatym podłożu, a złożoną ikrę przykleja do dna. Brzana posiada wyjątkową jak na nasze warunki właściwość – w okresie tarła, jej mięso oraz ikra są trujące!
Sum europejski
Ryba – rekordzistka. Zaskakuje nie tylko swoimi wymiarami ale także długością życia. Ten podwodny gigant osiąga ponad 2,5 metra długości i do 50 kilogramów wagi. Jest największą drapieżną rybą mieszkająca w polskich i europejskich rzekach. Posiada mocno wydłużone, pozbawione łusek ciało. Głowa suma wyposażona jest w trzy pary wąsów o różnej długości, które pomagają mu w polowaniu i orientacji w ciemnych wodach. Ryba ta zamieszkuje bowiem duże rzeki o powolnym nurcie oraz jeziora z mulistym dnem. Średnia długość życia suma to 30 lat. Maksymalna wartość jest natomiast kwestią sporną i niesprecyzowaną przez środowiska naukowe.
Warto zwrócić uwagę na niezwykłą inwazyjność tego gatunku. Sztucznie wprowadzony do hiszpańskiej rzeki Ebro w 1974 roku sum niemal całkowicie zdominował tamtejszy ekosystem. Wyższa temperatura wody spowodowała szybsze rozmnażanie się i wzrost tej ryby. Obecnie rzekę zamieszkują okazy przekraczające 250 centymetrów długości i osiągające nawet 100 kilogramów wagi.
Karaś srebrzysty
Należący do rodziny karpiowatych Karaś srebrzysty już od czasów średniowiecznych uważany był za rybę ozdobną. Z tego powodu gatunek ten poddawany był częstym przesiedleniom. Obecnie występuje na terenie Europy i Azji. Nie ma dużych wymagań środowiskowych – dobrze czuje się w zanieczyszczonych i zamulonych wodach o niskim stopniu natlenienia. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że większość populacji karasia srebrzystego to samice. Przedłużenie gatunku możliwe jest dzięki gynogenezie. Oznacza to, że tarło karasia srebrzystego odbywa się razem z tarłem ryb innego gatunku. Złożona przez karasia ikra zostaje zapłodniona przez innych przedstawicieli karpiowatych.
Wśród ciekawych zachowań karasia warto wymienić również umiejętność hibernacji. Na okres zimy ryba zakopuje się w mule i zapada w sen, czekając na nadejście cieplejszych dni.
Pstrąg potokowy
Pstrąg jest drapieżną rybą wędrowną. Zamieszkuje wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce ryba ta jest gatunkiem rodzimym. Pstrąg posiada ubarwienie od żółtego aż po brąz, a wpływa na niego wiele czynników, od wieku aż po miejsce przebywania. Wygląd różni się też zależnie od płci, np. haczykowato zagięta ku górze dolna szczęka charakteryzuje samców. Tarło pstrągów poprzedzają krótkie wędrówki do wód o żwirowym podłożu. Jest to bardzo ważny rytuał, ponieważ piaszczyste dna mają niekorzystny wpływ na przebieg tarła i przeżywalność potomstwa pstrąga. Przeżycie młodym rybom umożliwia znajdujący się po stronie brzusznej woreczek żółtkowy. To z niego pobierają pożywienie nim staną się samodzielne.
Inną formą tego samego gatunku (Salmo trutta) co pstrąg jest troć jeziorowa i wędrowna. Troć wędrowna przemieszcza się do wód słodkich tylko na okres tarła. Dorosłe osobniki po złożeniu i zapłodnieniu jaj wracają do morza, natomiast młode zostają w jeziorze przez kilka pierwszych lat życia. Po tym czasie odbywają wędrówkę do morza. Wtedy ich ubarwienie staje się srebrzyste a charakterystyczne ciemne prążki stają się niewidoczne.
Miętus
Żyjący w ciemnościach jezior i rzek miętus nie należy do popularnych ryb. Spowodowane jest to prowadzonym przez niego niezwykle surowym trybem życia. Ryba ta większość czasu spędza na dnie zamulonych wód. Doskonale radzi sobie w ciemności i niskiej temperaturze. Na żer wypływa o zmierzchu, a noc jest czasem jej największej aktywności. Zaskakującym jest fakt, że okres rozrodczy miętusa ma miejsce podczas najzimniejszym miesięcy w roku. Idealna temperatura na tarło wynosi poniżej 4 stopni Celsjusza. Nie tylko temperatura stanowi o środowisku życia miętusów. Ten gatunek ryby jest bardzo wrażliwy na zanieczyszczenia wód. Z tego powodu miętus jest rybą rzadko spotykaną a jego populacja maleje.
Warto zwrócić uwagę także na wygląd miętusa. Ryba ta posiada cechy zewnętrzne upodabniające ją do suma i węgorza. Płaska głowa, długie, osiągające ponad 1 metr długości ciało, małe oczy i służący orientacji w terenie długi wąs nadają jej osobliwą aparycję. Co ciekawe, pomimo życia w ciemnościach ubarwienie miętusa pozwala mu skutecznie się kamuflować. Oliwkowa barwa wzorów pokrywających jego ciało doskonale wtapia się w kolorystykę mulistego dna rzek i jezior.
Ryby wykazują podobne zachowania i mają takie same potrzeby jak zwierzęta lądowe. Mimo to nie są traktowane na równi z innymi kręgowcami. Ryby słodkowodne żyjące w hodowlach nie mają zapewnionych odpowiednich warunków dobrostanowych. W najgorszej sytuacji znajdują się karpie. Gatunek ten narażony jest na szczególne cierpienie.
Źródła:
https://atlasryb.online/opis_ryby.php?id=86&ryba=Ciernik_Gasterosteus_aculeatus
https://www.medianauka.pl/rozanka-pospolita
https://www.medianauka.pl/brzana
https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/sum-europejski
https://fishster.pl/blog/sum/
https://swiatsuma.com/aktualnosci-wedkarskie/czy-w-hiszpanii-zyje-gigantyczny-sum-h9FQhBYD/88
https://www.medianauka.pl/karas-srebrzysty
https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/karas-srebrzysty
https://atlasryb.online/opis_ryby.php?id=264&ryba=Pstrag_teczowy__Pstrag_lososiowy_Oncorhynchus_mykiss__Salmo_gairdneri
https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/pstrag-potokowy
https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/troc-jeziorowa
https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/troc-wedrowna
https://ryby.wwf.pl/species/oncorhynchus-mykiss/
https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/mietus-pospolity-opis-wystepowanie-i-zdjecia-ryba-mietus-pospolity-ciekawostki,27857.html