Książka „Po stronie zwierząt” Oscara Horty opowiada się za zmianą ludzkich postaw wobec zwierząt. Autor nawołuje do rozszerzenia kręgu empatii, a więc objęcia nim nie tylko ludzi, ale wszystkie istoty czujące. Przedstawia jasne i przystępne argumenty na rzecz praw zwierząt, opierając się na przykładach z życia i historii, dowodach naukowych i filozoficznym rozumowaniu, aby skłonić czytelników do przemyślenia swojej relacji ze zwierzętami.
Książkę rozpoczyna chwytająca za serce historia Teresy — krowy, która próbuje uciec z gospodarstwa hodowlanego. W akcie ostatecznej desperacji Teresa dwukrotnie podejmuje próbę przepłynięcia Cieśniny Mesyńskiej. W końcu, dzięki presji poruszonej opinii publicznej, życie Teresy zostaje darowane.
Ten incydent obrazuje zmianę opinii publicznej w temacie praw zwierząt. Sondaż Gallupa z 2015 r. wykazał istotny progres w poglądach społeczeństwa amerykańskiego: 32% respondentów uważało, że zwierzęta powinny mieć takie same prawa jak ludzie, w porównaniu z 25% w 2008 r. Ta zmiana podkreśla główny przekaz książki: gatunkowizm jest przestarzałą i niesprawiedliwą ideologią, którą coraz częściej się kwestionuje.
Problem gatunkowizmu
Gatunkowizm to dyskryminujące przekonanie o wyższości gatunku ludzkiego wobec innych zwierząt. Oscar Horta podkreśla, że ta szkodliwa ideologia podsyca eksploatację zwierząt. Promowanie podziału pomiędzy ludźmi a innymi zwierzętami służy jako usprawiedliwienie ich złego traktowania. Określenie „inne zwierzęta” nie jest tutaj przypadkowe: autor w swojej publikacji podkreśla, że ludzie także należą do królestwa zwierząt, dlatego konsekwentnie je stosuje.
Horta obala powszechne argumenty używane do uzasadnienia gatunkowizmu, ujawniając ich wady i niespójności. Na przykład twierdzenie, że ludzie są bardziej rozwinięci intelektualnie niż inne zwierzęta, zostaje odrzucone przez pokazanie szerokiej różnorodności w zdolnościach intelektualnych u samych ludzi. Oscar Horta kwestionuje także przekonanie, że nasza ewolucyjna historia lub „naturalne” instynkty dają nam prawo do wykorzystywania zwierząt, wskazując, że tradycja, osobiste przyzwyczajenia i powszechna akceptacja nie stanowią usprawiedliwienia moralnego.
W skrócie „Po stronie zwierząt”:
- postuluje, że gatunkowizm jest formą dyskryminacji, podobną do rasizmu i seksizmu.
- krytykuje powszechne użycie słowa „zwierzę” w sposób nieobejmujący ludzi, podkreślając niekonsekwencję tego rozróżnienia.
- podważa uzasadnienia dla gatunkowizmu, oparte na przekonaniu o wrodzonej wyższości ludzi („ludzie są ważniejsi, bo tak”).
- analizuje sprzeczności w używaniu cech takich jak inteligencja, empatia czy siła jako uzasadnienia dla dyskryminacji zwierząt.
Horror wykorzystywania zwierząt, czyli jakie są realia
Oscar Horta konfrontuje czytelników z przerażającymi realiami wykorzystywania zwierząt w takich branżach, jak hodowla przemysłowa, polowania i rybołówstwo. Obrazowe opisy bólu i strachu, jakie zwierzęta przeżywają w tych systemach, służą jako bezwzględne przypomnienie, że zwierzęta to nie towary, ale czujące istoty, które zasługują na naszą moralną uwagę. Autor podkreśla, że ogromna skala cierpienia zwierząt, często ukryta przed opinią publiczną, wymaga naszej pilnej uwagi i działania.
Horta porównuje zbiorowe spożywanie produktów zwierzęcych do działania grupy bandytów kradnących niewielkie ilości żywności. Tak jak kradzież może spowodować śmierć głodową, tak samo korzystanie z produktów pochodzenia zwierzęcego przyczynia się do powszechnego cierpienia zwierząt. Ta analogia podkreśla, że kolektywne działania ludzi wiążą się z moralną odpowiedzialnością za ich konsekwencje.
Rozszerzmy nasz krąg współczucia
W „Po stronie zwierząt” Oscar Horta wykracza poza krytykę gatunkowizmu — przedstawia także wizję świata, w której ludzie żyją w harmonii ze zwierzętami, szanując ich interesy i chroniąc przed krzywdą. Zachęca czytelników do rozszerzenia empatii poza własny gatunek i uwzględniania perspektyw innych istot czujących.
Autor omawia dowody naukowe na zdolność do odczuwania cierpienia przez różne gatunki zwierząt, w tym przez zwierzęta mniejsze i te o prostszych układach nerwowych, nawołując do uznania ich moralnej wartości. Horta podkreśla, że nasze zobowiązania moralne obejmują nie tylko unikanie wyrządzania krzywdy, ale również aktywne pomaganie zwierzętom w potrzebie, niezależnie od tego, czy są to zwierzęta domowe, czy dzikie.
Przyjmij weganizm, odrzuć gatunkowizm
Oscar Horta kładzie duży nacisk na weganizm jako kluczowe rozwiązanie problemu etycznego, jakim jest gatunkowizm. Wyjaśnia, że weganizm to coś więcej niż wybór dietetyczny — to także sposób życia mający na celu minimalizowanie wszelkich form wykorzystywania i okrucieństwa wobec zwierząt. Choć autor widzi korzyści zdrowotne przejścia na weganizm, nie poświęca im dużej uwagi. Horta podkreśla, że korzyści zdrowotne powinny być drugorzędne w porównaniu z motywacją etyczną, jaką jest zmniejszenie cierpienia zwierząt.
Odwołując się do postaci historycznych (Lewis Gompertz z XIX w. czy Abu al-Ala al-Ma’arri z XI w.) autor udowadnia, że już setki lat temu ludzie unikali produktów zwierzęcych, na długo przed powstaniem samego terminu „weganizm”. Te przykłady wskazują, że ludzie walczyli o lepszy świat dla zwierząt nawet w czasach, gdy stanowiło to duże większe wyzwanie niż dzisiaj.
Autor twierdzi, że tak jak dziś uznajemy niesprawiedliwość pewnych historycznych praktyk, jak niewolnictwo, tak przyszłe pokolenia prawdopodobnie spojrzą na nasze obecne traktowanie zwierząt z podobnym moralnym potępieniem. Horta sugeruje, że mamy wybór: możemy nadal podtrzymywać przestarzałe, nieuzasadnione moralnie przekonania lub zdecydować się na budowanie bardziej sprawiedliwego i pełnego empatii świata dla wszystkich istot czujących.
Życie wolne od wykorzystywania zwierząt w praktyce
W dalszej części książki Oscar Horta omawia weganizm jako sposób minimalizowanie naszego wkładu w cierpienie zwierząt, podając praktyczne wskazówki do wprowadzenia go w życie. Autor odnosi się do powszechnych obaw i nieporozumień dotyczących weganizmu, podkreślając jego korzyści zdrowotne i rosnącą dostępność roślinnych alternatyw.
Zachęca czytelników do działania między innymi poprzez
a) świadome wybieranie produktów
b) szerzenie wiedzy na ten temat w kręgach bliskich i znajomych
c) wspieranie organizacji, które walczą w obronie praw zwierząt.
Wybierz empatię wobec wszystkich zwierząt
Książka „Po stronie zwierząt” nie jest akademickim traktatem o etyce wobec zwierząt, ale pełnym pasji wezwaniem do działania. Oscar Horta przekonuje, że chociaż zmiany na szeroką skalę wymagają czasu, to każdy z nas indywidualnie ma moc, by tworzyć lepszy świat dla wszystkich zwierząt. Podkreśla, że nawet pozornie drobne działania mogą wywołać efekt domina, inspirując innych do przemyślenia własnych wyborów i ostatecznie wpływając na zmiany norm społecznych. Autor kieruje do nas apel do działania: czas spojrzeć krytycznie na własne przekonania, odrzucić moralnie bankrutujący gatunkowizm i zaangażować się w tworzenie świata, w którym każda istota czująca jest traktowana z należytą godnością i szacunkiem.
Oscar Horta apeluje: odrzuć gatunkowizm, wybierz empatię.
Autorka recenzji: Weronika Tomasik, aktywistka Stowarzyszenia Otwarte Klatki